Múa rối nước – và những điều luyến tiếc

Tôi đi xem múa rối nước ở Nhà hát Múa rối Thăng Long.

Múa rối thật đẹp, thật độc đáo – một loại hình nghệ thuật sân khấu dân gian truyền thống ra đời từ nền văn minh lúa nước, là một sáng tạo đặc trưng và tự hào của người Việt Nam.

Những con rối mộc mạc chuyển động giữa mặt nước lung linh, kể lại những câu chuyện của làng quê Việt, từ chú Tễu tinh nghịch đến cảnh sinh hoạt chợ quê, đi cấy, đánh cá, múa rồng, múa phượng... Mọi thứ vừa giản dị vừa sinh động đến lạ.
Xem múa rối nước, tôi thấy mình như một đứa trẻ thơ trở về với miền cổ tích, nơi có tiếng trống hội vang xa, có mái đình làng cũ, có những câu chuyện giản đơn mà chứa đựng cả một hồn văn hóa.

Thế nhưng, múa rối nước giờ đây không còn hiện diện nhiều trong đời sống thường nhật như trước.
Nó không còn là một phần quen thuộc của các lễ hội quê hương hay sinh hoạt cộng đồng. Nó ở đâu đó khó tìm, như thể lọt thỏm trong vô vàn những thú vui hiện đại, trong dòng chảy không ngừng của thời đại công nghệ số. Trong khi trẻ em bây giờ lớn lên với iPad, YouTube, mạng xã hội, thì những con rối gỗ chao nghiêng trong nước dường như đang bị lãng quên.

Tôi thấy luyến tiếc.
Luyến tiếc không chỉ vì vẻ đẹp của múa rối nước đang dần khuất lấp, mà còn vì chúng ta – những người hôm nay – vẫn còn có thể làm được nhiều hơn để gìn giữ và phát triển nó.
Không chỉ múa rối nước, mà còn là chèo, tuồng, cải lương, ca trù, quan họ... – những di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc – những “kho báu” từng là máu thịt của đời sống cha ông, đang đứng trước nguy cơ mai một nếu không có ai lắng nghe, ai gìn giữ.

Chúng ta không thể níu giữ thời gian, nhưng có thể giữ lại hồn cốt.
Bằng cách đưa nghệ thuật truyền thống trở lại với học đường, với không gian sáng tạo mới, với những sân khấu đương đại kết hợp công nghệ, bằng việc kể lại những giá trị xưa cũ theo cách mà người trẻ hôm nay có thể chạm tới và thấu hiểu.

Để rồi một ngày nào đó, những đứa trẻ sẽ không chỉ biết đến chú Tễu qua sách giáo khoa, mà sẽ thực sự được cười vang khi xem múa rối giữa tiếng trống rộn ràng như tôi – một người lớn từng là trẻ con – đã từng cảm động hôm nay.