“Cả đời bà, bà chưa bao giờ đi ra khỏi ngôi làng này. Và bà nghĩ rằng, đi hết ngôi làng này lại là một ngôi làng khác giống như vậy.”

 

“Cả đời bà, bà chưa bao giờ đi ra khỏi ngôi làng này. Và bà nghĩ rằng, đi hết ngôi làng này lại là một ngôi làng khác giống như vậy.”

Một câu thoại trong phim mà tôi vẫn còn nhớ, từ một người bà lam lũ, già nua, tưởng chỉ là chuyện kể về một kiếp người nhỏ nhoi, nhưng lại mang theo một nỗi niềm mênh mang, buồn bã đến nao lòng. Nó không chỉ là sự giới hạn về địa lý, mà còn là biểu tượng cho sự hạn hẹp trong tư duy, trong số phận và trong những giấc mơ đã bị lãng quên.

Tôi nghĩ về người phụ nữ xưa – những bà, những mẹ của chúng ta – sinh ra, lớn lên, lấy chồng, sinh con, rồi già đi và chết trên chính mảnh đất ấy. Họ hiền lành, chịu thương chịu khó, an phận trong vai trò chăm lo gia đình. Không phải vì họ không khao khát điều gì lớn lao, mà bởi xã hội ngày ấy chưa bao giờ cho họ một cánh cửa để bước ra, chưa bao giờ dạy họ phải mơ về điều gì khác ngoài mái bếp, luống rau, đàn con.

Ngôi làng ấy, với họ, là cả thế giới. Mà thế giới thì lại chỉ vỏn vẹn vài con đường đất đỏ, vài mùa mưa nắng, vài lần hội làng. Họ không đi đâu xa – không chỉ vì không có điều kiện – mà còn vì trong họ không hình dung nổi rằng có một thế giới khác ngoài kia thật sự tồn tại và đáng để bước tới. Thế nên, khi bà nói: “bà nghĩ rằng, đi hết ngôi làng này lại là một ngôi làng khác giống như vậy”, đó không phải là kết luận, mà là niềm tin giản dị, và cũng là một giới hạn buồn thẳm.

Tôi nghĩ về sự lặp lại. Những “ngôi làng giống như vậy” không chỉ là nơi chốn, mà còn là biểu tượng cho một vòng đời tuần hoàn, cho những định kiến, khuôn mẫu đã hằn sâu vào tâm trí bao thế hệ. Ngôi làng trở thành cái khung chật hẹp giam cầm không chỉ đôi chân, mà cả trí tưởng tượng và khát vọng sống khác biệt. Dù ta có đi xa đến đâu, nếu không dám thay đổi tư duy, nếu vẫn sống theo quán tính cũ kỹ, thì chẳng phải đời ta cũng chỉ đang đi từ một “ngôi làng” này sang một “ngôi làng” khác đó sao?

Câu nói của người bà khiến tôi lặng người, bởi đâu đó trong xã hội hôm nay, vẫn còn không ít người trẻ mang trong mình tâm thế an phận giống như vậy. Có chăng khác là ngôi làng đã thay bằng khu phố, nhà cao tầng hay công việc nơi văn phòng máy lạnh – nhưng sự bằng lòng, sự thỏa hiệp với sự tầm thường, vẫn là một “ngôi làng” khác mang hình hài hiện đại hơn.

Chúng ta có thể đi xa, học cao, tiếp cận thế giới rộng lớn – nhưng liệu ta có thực sự thoát khỏi ngôi làng trong chính mình? Có đủ can đảm để rẽ lối, để bước ra khỏi sự an toàn, để chọn một cuộc sống không lặp lại đời người khác?

Có lẽ, điều đẹp nhất không nằm ở việc ta đi đến đâu, mà là ta có dám bước ra – ra khỏi định kiến, ra khỏi nỗi sợ, ra khỏi những điều khiến ta tưởng là giới hạn của số phận.

Bà không biết thế giới bên ngoài ngôi làng của bà rộng lớn đến nhường nào. Nhưng tôi – và thế hệ chúng ta – thì biết. Và vì biết, chúng ta có một trách nhiệm: sống một đời không lặp lại.