HẦU ĐỒNG: DI SẢN VĂN HÓA HAY MÊ TÍN DỊ ĐOAN?

HẦU ĐỒNG: DI SẢN VĂN HÓA HAY MÊ TÍN DỊ ĐOAN?

Nhà văn Nguyễn Khải từng viết: “Văn hóa là những gì làm nên cốt cách của một dân tộc.” Ấy vậy mà, trong xã hội hôm nay, nhiều giá trị văn hóa truyền thống đang bị tranh cãi, thậm chí bị hiểu sai. Một ví dụ điển hình là nghi lễ hầu đồng. Có người cho rằng đó là một nét đẹp văn hóa, cũng có người phê phán là mê tín dị đoan. Vậy, hầu đồng thực chất là gì?

Trước hết, cần hiểu rõ bản chất của nghi lễ này. Hầu đồng là một nghi thức trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt, đã tồn tại qua nhiều thế hệ. Không phải ngẫu nhiên mà năm 2016, UNESCO ghi danh “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Điều đó khẳng định hầu đồng không phải một trò mê tín vô nghĩa, mà là một giá trị tinh thần sâu sắc. Đây là nghệ thuật tổng hợp, nơi âm nhạc chầu văn hòa quyện với điệu múa uyển chuyển, trang phục rực rỡ, thể hiện niềm tôn kính đối với Mẫu – biểu tượng cho sự sinh sôi và lòng nhân ái. Ý nghĩa cốt lõi của hầu đồng là cầu bình an, sức khỏe, chứ không phải mua bán may rủi.

Thế nhưng, không thể phủ nhận rằng thực tế hiện nay đang xuất hiện nhiều biến tướng đáng lo ngại. Hình ảnh vung tiền phát lộc, cúng lễ hàng chục triệu đồng, người tham gia quỳ lạy cuồng tín tràn lan trên mạng xã hội khiến dư luận bức xúc. Có những trường hợp lợi dụng nghi lễ để trục lợi, biến không gian tâm linh thành nơi khoe của. Chính những biểu hiện ấy khiến nhiều người đánh đồng hầu đồng với mê tín dị đoan.

Nhưng liệu chúng ta có nên quy chụp? Cần phân biệt rõ tín ngưỡng và mê tín. Tín ngưỡng là niềm tin lành mạnh, hướng con người đến điều thiện và giúp cân bằng tinh thần; trong khi mê tín là niềm tin mù quáng, bị lợi dụng để kiếm lợi, gây hại cho xã hội. Nếu thực hành đúng ý nghĩa truyền thống, hầu đồng hoàn toàn không phải mê tín. Nó chỉ trở nên phản cảm khi con người biến tướng nghi lễ thành sân khấu của đồng tiền.

Để giữ gìn một di sản văn hóa đã được thế giới công nhận, cần sự chung tay của nhiều phía. Truyền thông phải lan tỏa giá trị nhân văn, thay vì chỉ khai thác hình ảnh tiêu cực. Người dân cần hiểu rằng “thành tâm quan trọng hơn tiền bạc”, đừng để niềm tin trở thành sự cuồng tín. Các cơ quan quản lý phải giám sát và xử lý nghiêm hành vi lợi dụng tín ngưỡng để trục lợi.

Hầu đồng không có lỗi. Lỗi ở chỗ con người đánh mất sự thanh tao ban đầu của nó. Nếu chúng ta biết giữ gìn, đó sẽ mãi là niềm tự hào văn hóa Việt Nam. Còn nếu buông lỏng, nó sẽ bị biến thành thứ mà ai cũng quay lưng. Giữ hay mất – điều đó phụ thuộc vào chính chúng ta hôm nay.